Brzana (łac. Barbus barbus) to ryba rzeczna z rodziny karpiowatych, żyjąca stadnie. Brzana żeruje głównie porankiem lub wieczorem, jednak wędkarze potrafią przechytrzyć tą rybę o każdej godzinie. Naturalnie występuje w dorzeczach większości rzek europejskich. Nie ma jej w Irlandii, Szkocji oraz w Skandynawii. W Maroko i we Włoszech występuje introdukowana. Chętnie łowiona metodą gruntową, spławik, a także na spinning.
Wygląd.
Dzięki walcowatej sylwetce bez wcięć, brzana doskonale przystosowała się do życia w wartkich rzecznych nurtach. Młode osobniki lubią bytować blisko brzegu przy twardym, często kamienisto -żwirowym dnie. Starsze ryby wybierają główny nurt i głębszą wodę.
Dorosłe brzany dorastają do 70-120 cm i ważą do 12 kg. Ich ciało ma ubarwienie oliwkowozielone, z szarym grzbietem, jaśniejszymi bokami i białym brzuchem. Spotykana jest również odmiana o pomarańczowym zabarwieniu, zwana „złota brzaną”. Łuski w ilości 55-65 wzdłuż linii bocznej, średniej wielkości. Charakterystyczna dla brzany jest głęboko wcięta płetwa ogonowa oraz gruby i ząbkowany ostatni promień płetwy grzbietowej. Płetwy ogonowa i grzbietowa są szare i mają ciemniejszą obwódkę, pozostałe płetwy lekko czerwone. Otwór gębowy mięsisty, dolnie zlokalizowany, z wąsikami, oczy skierowane do góry. Brzana posiada trójrzędowe zęby.
Występowanie.
Brzana to ryba słodkowodna, lubi wody z dużą zawartością tlenu. Często bytuje w okolicach filarów mostów, śluz i przegród. Zimę spędza w głębokich jamach i w zakolach rzek.
Odżywianie.
Pożywienie brzany to głównie larwy owadów wodnych, ale też mięczaki, ikra, rzadziej – małe ryby i rośliny wodne.
Rozmnażanie.
Samiec brzany osiąga dojrzałość płciową w wieku 2-3 lat, samice w wieku 4-5 lat. Czas tarła przypada na okres pomiędzy majem i sierpniem i jest etapowe. Ikra składana jest w płytkiej wodzie i przyklejana do kamieni albo pisaku. Czas inkubacji wynosi kilkanaście dni. Charakterystyczne dla samca brzany jest występowanie wysypki tarłowej na głowie i grzbiecie. Brzany żyją około 13 lat.
Ochrona.
Czas ochronny dla brzany to okres od 1 stycznia do 30 czerwca.
Wymiar ochronny – 40 cm.
Ciekawostki.
Brzana jest bardzo wrażliwa na spadek tlenu w wodzie, co pozwala monitorować jego zawartość. Zarówno ikra brzany, jak i mięso tej ryby w okresie tarła, mogą po ich spożyciu przez człowieka spowodować zatrucie: wymioty i biegunkę. Charakterystyczne dla brzany jest wydawanie przez nią dźwięków podobnych do syku lub świstu.
